II CSKP 2373/22 – Wyrok Sądu Najwyższego – 2023-07-28 217 fragmentów

2023-07-28

sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o ...

robót polegających na rozbudowie drogi (...) do parametrów drogi dwujezdniowej na odcinku ...

celu przygotowania i złożenia wspólnej oferty na realizację Zamówienia, a w przypadku wyboru oferty Konsorcjum zawarcia kontraktu z zamawiającym ...

jakości i rękojmi. Liderem uprawnionym do reprezentacji Konsorcjum na czas postępowania ...

W dniu (...) r. Konsorcjum złożyło ofertę na wykonanie przedmiotu Zamówienia za ...

ofertowe, które zajmuje się przygotowaniem ofert w przetargach. Konstruując ofertę na potrzeby "Zamówienia" M. w pierwszej kolejności zbierała oferty od dostawców surowców i materiałów ...

powierzył, a powódki zobowiązały się do wykonania Zamówienia. Integralną jej część ...

odbioru robot budowlanych, dokumentacja projektowa, oferta z (...) r. wraz z załącznikami oraz wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu z (...) r ...

Zaakceptowana kwota kontraktowa, zgodnie z ofertą Wykonawcy, określona została na (...) zł ...

określonej w złożonej przez Wykonawcę ofercie (Subklauzula 14.1 w zw ...

Wykonawca uważa się za uprawnionego do jakiegokolwiek przedłużenia czasu na ukończenie ...

przedłużony, Wykonawca nie będzie uprawniony do dodatkowej płatności, a Zamawiający będzie ...

Zamawiający i Wykonawca zawarli aneks (...) do Umowy, związku ze zmianą stawek ...

w tym za wykonanie umowy do dnia (...) (...) zł netto plus należny ...

uwzględnieniem zmian wynikających z aneksów do Umowy. W czasie realizacji Kontraktu ...

z uwagi na niezachowanie terminów do ich zgłoszenia, brak nieprzewidywalnych zmian ...

8. Wykonawca kwestionował istnienie podstaw do odrzucenia roszczeń i składał roszczenia ...

informował Wykonawcę o braku podstaw do składania roszczeń przejściowych wobec odrzucenia ...

W okresie przygotowywania przez powódki oferty dostępne dane z poprzednich 9 ...

trzech lat 20%, w stosunku do cen z roku (...). Zjawiskiem ekstremalnym ...

po roku (23% w stosunku do danych z pierwszej połowy 2010 ...

dwóch latach (38% w stosunku do danych z pierwszej połowy 2010 ...

trzech latach (34% w stosunku do danych z pierwszej połowy 2010 ...

dynamikę, która jest zbliżona tylko do sytuacji z lat (...). Gwałtowny wzrost ...

a rozpoczęciem nabywania paliw służących do realizacji Kontraktu (...) cena oleju napędowego ...

co oznaczało wzrost w stosunku do ceny z daty odniesienia o (...) zł (... %), a w stosunku do ceny z dnia rozpoczęcia nabywania paliw służących do realizacji Kontraktu o (...) zł (...%). Istotnym ...

mogło być niższe niż (...) euro. Do ustalenia wysokości opodatkowania w walucie ...

stawkę akcyzy obowiązującą od (...) r. do (...) zł za tonę oleju napędowego ...

Polsce w okresie po złożeniu oferty przez powódki były: wojna w ...

wzrost kursu dolara amerykańskiego od (..) do (...) r., zmiana stawki akcyzy na ...

z wymienionych czynników były niemożliwe do przewidzenia przez powódki. Trzeci czynnik był możliwy do przewidzenia, natomiast skala jego wpływu ...

gwałtowany wzrost. W okresie przygotowywania oferty przez powodów dostępne dane z ...

a 3 lat - (...) % w stosunku do cen z (...) r. Za zjawisko ...

po 2 latach (...% w stosunku do pierwszej połowy (... r.) i (...) % po 3 latach (...% w stosunku do pierwszej połowy (...), co, w perspektywie ...

co oznacza wzrost w stosunku do ceny z daty odniesienia o (...), a w stosunku do ceny z dnia rozpoczęcia nabywania asfaltów służących do realizacji Kontraktu o (... zł). Cena ...

dużym wahaniom (od [...] w latach (...) do ekstremum powyżej [... zł], które wystąpiły ...

stały trend. W momencie przedstawiania oferty dostępne dane z poprzednich 9 ...

na sformułowanie jednoznacznych wniosków co do wysokości wzrostu cen stali. Średnie ...

r.). Jednakże od momentu złożenia oferty przez powodów do zakończenia realizacji Kontraktu ceny stali ...

rozpoczęciem nabywania stali zbrojeniowej służącej do realizacji Kontraktu (w ... r.) średnia ...

co oznacza wzrost w stosunku do cen z daty odniesienia o (...) zł (...%), a w stosunku do ceny z dnia rozpoczęcia nabywania asfaltów służących do realizacji Kontraktu o (...) zł (...%). Głównymi ...

oraz zmiany cen surowców służących do jej produkcji. Przyczynami największych wahań ...

zwiększenie zapotrzebowania na stal niezbędną do inwestycji budowlanych przy jednoczesnej niskiej ...

CSKP 2373/22 9 niezbędnych do produkcji stali (węgla koksującego i ...

miał charakter bezprecedensowy w odniesieniu do lat (...). Wzrost cen asfaltów był ...

w latach (...) miał charakter niemożliwy do zaprognozowania na podstawie danych z ...

od momentu zaistnienia tego zjawiska do momentu przygotowania oferty był zbyt krótki, żeby bez ...

stali nie miał charakteru niemożliwego do zaprognozowania. Wzrost kosztów zakupu oleju ...

podstawie faktur (... zł) - w stosunku do możliwego do przewidzenia, w zależności od przyjętego ...

na podstawie faktur - w stosunku do możliwego do przewidzenia, w zależności od przyjętego ...

na podstawie faktur - w stosunku do możliwego do przewidzenia, w zależności od przyjętego ...

podstawie faktur (... zł) - w stosunku do możliwego do przewidzenia, w zależności od przyjętego ...

Różnica pomiędzy faktycznym a możliwym do przewidzenia poziomem kosztów robót z ...

i stawek jednostkowych wskazanych w kosztorysie ofertowym, stosownie do klauzuli 12 Warunków Kontraktu. Wskazał ...

przewidywanych kosztów i stanowi rodzaj kosztorysu, a Wykonawcy należy się wynagrodzenie ...

wykonane ilości robót. Podane w ofercie wynagrodzenie II CSKP 2373/22 ...

wstępny (ustalane jest na podstawie oferty cenowej obliczonej przez Wykonawcę według ...

Jest ono następnie korygowane stosownie do ewentualnej różnicy między ilościami robót ...

uznał, że nie stanowi przeszkody do stosowania art. 3571 § 1 k ...

od woli stron. Odnosząc się do Subklauzuli 13.8 (przewidującej umowną ...

r). Przedawnienie nie nastąpiło zatem do dnia wniesienia pozwu ani pism ...

powództwo. Zdaniem Sądu Okręgowego przeszkodą do stosowania art. 3571§ 1 k ...

należnego im świadczenia. Odnosząc się do zarzutu pozwanego, że powódki nie ...

w postaci utraty uprawnienia wykonawcy do dodatkowej płatności w razie niezgłoszenia ...

nie daje bowiem stronom uprawnienia do ustanawiania umownych terminów zawitych w stosunku do roszczeń przysługujących na podstawie ustawy ...

kontraktu wzrosła o (...) % w stosunku do ceny z daty odniesienia. Głównymi ...

Polsce w okresie po złożeniu oferty przez powódki były: wojna w ...

z wymienionych czynników były niemożliwe do przewidzenia. Trzeci czynnik był możliwy do przewidzenia co do zasady, ale skala jego wpływu ...

Kontraktu wzrosła o (...)% w stosunku do ceny z daty odniesienia. Poza ...

mieszanki bitumiczne w okresie od (...) do (...) r., co wynikało ze znacznej ...

gwałtownie sytuacji rynkowej, były nie do przewidzenia przy zastosowaniu dostępnych w dacie sporządzenia oferty modeli ekonometrycznych, nawet przez podmiot ...

chodzi tutaj o zmienność możliwą do przewidzenia w ramach standardowych instrumentów ...

była zmianą skokową i niemożliwą do przewidzenia w oparciu o dane ...

w trakcie realizacji Kontraktu doszło do niespodziewanych, niestandardowych i nieprzewidywalnych dla ...

okres od zaistnienia tego zjawiska do przygotowania oferty był zbyt krótki, żeby bez ...

rozpoczęciem nabywania stali zbrojeniowej służącej do realizacji Kontraktu (... r.) średnia cena ...

cena stali wzrosła w stosunku do cen z daty odniesienia o ...

ciągu kilku lat przed złożeniem oferty notowano ceny stali wyższe niż ...

miał przy tym charakter możliwy do przewidzenia w okresie przygotowywania oferty przez powódki, a nawet można ...

Sądu Okręgowego, brak było podstaw do uwzględnienia roszczenia w zakresie zwiększonych ...

okresie realizacji kontraktu w stosunku do czasu ofertowania, wpłynęły w istotny ...

kalkulacjom ekonomicznym, prowadząc w konsekwencji do straty Wykonawcy wykraczającej zdecydowanie poza ...

ponad (...) zł brutto w stosunku do kosztów dodatkowych możliwych do przewidzenia na podstawie rzetelnie wykonanych ...

paliwowej, których skala była niemożliwa do przewidzenia), nabywanego bezpośrednio przez powódki ...

wynika, że powódki konstruując swoją ofertę cenową w przetargu miały możliwość ...

CSKP 2373/22 17 podstawy do przyjęcia, że zwiększone koszty realizacji ...

ta odpowiada wysokości zwiększonych, niemożliwych do przewidzenia kosztów, jakie powódki poniosły ...

zbrojeniowej uznając, że były możliwe do przewidzenia przy sporządzeniu rzetelnej prognozy ...

oleju napędowego i asfaltów, niemożliwych do przewidzenia, wyniosła (...) zł netto (...) zł ...

W tym więc zakresie doszło do naruszenia równowagi kontraktowej między stronami ...

braku staranności powódek przy konstruowaniu oferty i wskazał, że w tym ...

że Sąd Okręgowy zasady konstruowania oferty ustalił w oparciu o zeznania ...

strony, nie było zatem podstaw do powtórzenia w tej części postępowania ...

brał on udziału w przygotowywaniu oferty, co tym bardziej uzasadniało pominięcie ...

nie wykazały, by były podstawy do ich uzupełnienia. Stwierdził, że kwestia ...

faktyczne. Ustalił, że przyjęty w ofercie powódek poziom marży (... %) i zysku ...

z decyzji ich zarządu. Złożenie oferty było poprzedzone ustaleniem jakie ceny ...

od (...) r. Na etapie składania oferty Wykonawcy mieli wiedzę, że Subklauzula ...

umownej jest wykreślona. Z kolei kosztorys inwestorski opierał się na stawkach ...

r. wskazanych opracowaniu Secocenbudu. W kosztorysie tym nie zakładano wzrostu i ...

oceny czy są spełnione przesłanki do zastosowania art. 3571 k.c ...

relację zakładanego zysku i marży do wynagrodzenia za Kontrakt oraz do rażącej straty lub groźby jej poniesienia, a także do objęcia jej ryzykiem gospodarczym obu ...

Apelacyjny, że na etapie konstruowania oferty powódki, bez zachowania należytej staranności, zaoferowały cenę nieadekwatną do rodzaju, rozmiaru i charakteru przedsięwzięcia ...

wysokości zakładanego zysku i marży do straty, bo wykraczało to poza ...

i marży na etapie składania oferty, co było decyzją zarządu powódek ...

takiego podejścia czyni nieuprawnionym sięganie do konstrukcji z art. 357 1 ...

przedsiębiorców w sytuacji, gdy ich oferta była skrojona tak by wygrać ...

biegły M.W. składając ustne wyjaśnienia, podkreślając, że marża głównego Wykonawcy ...

prognozy. Również biegli w ustnych wyjaśnieniach wskazali, że przedmiotem opinii nie ...

była ocena całego Kontraktu co do możliwości straty i uzyskania oszczędności, a powódki mogły ofertę lepiej skalkulować i zatrudnić celem ...

Biegli z SGH w ustnych wyjaśnieniach wskazali natomiast, że dane te ...

realia sprawy. Pozwany skalkulował bowiem kosztorys inwestorski w październiku 2009 r ...

więc o ok. (...) % wyższą niż oferta powódek. II CSKP 2373/22 21 Kosztorys inwestorski nie zakładał przy tym ...

kwartalniku Secocendbudu (przyjmując ceny minimalne), do którego dostęp miały także powódki. Kosztorys inwestorski zakładał, że za kwotę ...

Stwierdził Sąd Apelacyjny, że dążenie do wygrania przetargu przy minimalnym zysku ...

rekompensować ewentualnych strat odwołując się do art. 3571 k.c. Uzasadnienie ...

potwierdzenie także w tym, że oferta powódek znacząco odbiegała od innych ...

niższą niż przyjął pozwany w kosztorysie inwestorskim. Nawet, jeśli przyjąć, że ...

braku staranności powódek przy konstruowaniu oferty, a sama motywacja do wygrania przetargu i trudny rynek ...

że zasady określenia ceny w kosztorysie inwestorskim były znane powódkom, skoro ...

obowiązujących przepisów prawa. Racjonalne, adekwatne do przedsięwzięcia gospodarczego, kształtowanie ceny ofertowej ...

zyskiem i marżą. Ponadto, skoro oferta była tworzona w pierwszym półroczu ...

paliw, a w okresie przygotowywania oferty, dane z poprzednich lat pozwalały ...

cenie kruszywa (asfaltu) i dodawano do tego koszty pośrednie oraz marżę ...

cen dotyczył wszystkich materiałów potrzebnych do budowy drogi, czy tylko tych ...

może być kompensowane odwołaniem się do art. 3571 k.c. Dla ...

podmioty chcące wygrać przetarg, kalkulowały ofertę. Gdyby powódki istotnie nie uwzględniały ...

M.W., że założony w ofercie poziom zysku i marży świadczy ...

nadmierna trudność", "rażąca strata" nawiązują do wyjątkowego charakteru tego przepisu przełamującego ...

nieobjętą typowym ryzykiem gospodarczym. Nie do pogodzenia z zasadami współżycia i ...

bardzo niskim poziomie. Niedoszacowanie kosztów oferty, nie powinno obciążać kontrahenta przedsiębiorcy ...

k.c., w szczególności co do nadzwyczajnej zmiany stosunków i braku ...

zł, to odnosząc tę kwotę do wynagrodzenia kontraktu (... zł) daje to ...

kontrakt wybrały jedynie trzy składniki do budowy drogi (asfalt, paliwo, stal), do czego budowana droga się nie ogranicza. Skoro pozwany w kosztorysie inwestorskim, określił cenę w sposób ...

możliwe było określenie przez powódki oferty na wyższą kwotę. Przyjmując, że ...

paliw należy odnieść te kwoty do relacji straty przy realizacji całego ...

Natomiast relacja wzrostu cen paliw do wynagrodzenia kontraktu stanowi (...) %. W odniesieniu do wzrostu cen stali Sąd Okręgowy wskazał, że był możliwy do przewidzenia. Z opinii biegłych wynika, że powodowie w odniesieniu do stali mogli uzyskać zysk ok ...

o (...) % wynagrodzenia, które należy odnieść do dwóch spółek, co jest niezwykle ...

cen za asfalt i paliwo do straty przy realizacji kontraktu wskazał ...

zsumowaniu: (...) % (udział wzrostu cen asfaltu do straty) oraz (...) % (udział wzrostu cen paliw do straty) oraz odjęciu (...) % (udział spadku ...

zakładanego zysku, który w relacji do straty wynosi (...) %, co powinno pomniejszać ...

w tamtym okresie zaniżanie cen ofert. Istnienie takiej tendencji, nie może ...

za zbędne szersze odnoszenie się do pozostałych zarzutów apelacji pozwanego oraz do apelacji powódek. Nie podzielił zarzutów ...

2 k.c., sprowadzający się do kwalifikacji charakteru wynagrodzenia objętego Kontraktem ...

charakteru ryczałtowego. Wskazał, że w ofercie wynagrodzenie wykonawcy miało charakter wstępny ...

bezprzedmiotowe uznał także odwoływanie się do zarzutów apelacji powódek dotyczących naruszenia ...

skoro nie wykazały one co do zasady istnienia przesłanek z tego ...

oraz przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o ...

Sąd Apelacyjny samodzielnej oceny, czy oferta została skonstruowana zgodnie z zasadami ...

założona cena ofertowa była adekwatna do rodzaju, rozmiaru i charakteru robót ...

postępowania dowodowego z urzędu co do kalkulacji oferty oraz kosztorysu inwestorskiego, podczas gdy to na ...

spoczywał ciężar dowodu zarzutu wadliwości oferty. Pozwany reprezentowany przez fachowy i ...

wobec czego nie było podstaw do wyręczenia go z inicjatywy dowodowej ...

Apelacyjny wyciągnął z faktu, że ofertę, w tym założenia co do wielkości planowanego zysku i marży ...

przeprowadzenie ww. dowodów zmierzało jedynie do przedłużenia postępowania, a powódki nie wykazały podstawy do uzupełnienia zeznań przez tych świadków ...

wykonawca powinien był założyć w ofercie; 9) art. 3571 § 1 k ...

wzrostu cen paliw i asfaltów do kwoty wynagrodzenia za cały kontrakt oraz do łącznej kwoty straty z tytułu ...

jej przewidzenia, muszą odnosić się do wszystkich powodów dochodzących modyfikacji umowy ...

uwzględnienie. Sąd Apelacyjny przyjął, że oferta powódek nie została skonstruowana zgodnie ...

cena ofertowa nie była adekwatna do rodzaju, rozmiaru i charakteru robót ...

w tym przede wszystkim: treść kosztorysu inwestorskiego, który dowodzi, że można ...

na poziomie (...) % oraz przedstawienie najniższej oferty, znacząco odbiegającej od ofert złożonych przez kolejnych oferentów, a ...

przedstawicieli SGH, że powódki konstruując ofertę kierowały się "chęcią wygrania kontraktu ...

Ocena prawidłowości przygotowania przez Wykonawcę oferty dotyczącej skomplikowanej inwestycji drogowej z ...

Wprawdzie Sąd ten odwołał się do ustnych wypowiedzi przedstawicieli SGH dotyczących przyjętego w ofercie minimalnego poziomu zysku, ale trafnie ...

nie dotyczyła oceny staranności sporządzenia oferty (k. 13392), a wypowiedzi przedstawicieli ...

założenia, że skoro pozwany sporządzając kosztorys inwestorski mógł to uczynić w ...

dysponuje wiedzą specjalną w odniesieniu do zasad sporządzania kosztorysów ofertowych i inwestorskich, których cel ...

zasad konstruowania zgodnie ze sztuką oferty przez wykonawcę w formule zamówień ...

niska, jest uwzględnienie przy konstrukcji oferty wykonawcy nadzwyczajnych ryzyk ewentualnie takiej ...

22 29 Kwestia wadliwej konstrukcji oferty była jedną z kluczowych przyczyn ...

postępowania dowodowego z urzędu odnośnie do kalkulacji oferty powódek oraz kalkulacji kosztorysu inwestorskiego pozwanego (k. 28475 i ...

spoczywał ciężar dowodu zarzutu wadliwości oferty powódek w kontekście możliwości przygotowania ...

powódki należytej staranności przy konstrukcji oferty, nie oparł się na zgromadzonym ...

na okoliczności, które skłoniły go do skorzystania z uprawnienia o którym ...

powódki wniosek dowodowy zmierzał jedynie do przedłużenia postępowania. Z motywów zaskarżonego ...

strony, nie było zatem podstaw do powtórzenia w tej części postępowania ...

brał on udziału w przygotowywaniu oferty, świadek M.S. składał natomiast ...

nie wykazały, by były podstawy do ich uzupełnienia. Stanowisko to w ...

z zeznań pominiętych świadków - odnośnie do złożonej przez powódki oferty, ale Sąd Apelacyjny ich nie ...

braku staranności powódek przy konstruowaniu oferty i wskazał, że w tym ...

zakresie materiał dowodowy za niewystarczający do rozstrzygnięcia sprawy i z urzędu ...

mające wiedzę w zakresie kalkulacji oferty i rozliczenia kontraktu oraz kalkulacji kosztorysu inwestorskiego (k. 28 475). Po ...

część zgłoszonych świadków mimo, że do złożenia wniosków o ich przesłuchanie ...

na okoliczności związane z kalkulacją oferty. Nie można przyjąć, by przeprowadzenie ...

nie brał udziału w przygotowaniu oferty nie oznacza bowiem, że z ...

fakt, że kwestia sposobu przygotowywania oferty i jej relacji do kosztorysu inwestorskiego miała kluczowe - jak wynika ...

c. wyciągnął z faktu, że ofertę dla pozwanego, w tym założenia co do wielkości planowanego zysku i marży ...

na rozstrzygnięcie. Brak jasności co do stanowiska Sądu Apelacyjnego w tym ...

określonej w złożonej przez Wykonawcę ofercie. Skarżące uznają natomiast, że tak ...

w sposób wiążący cen jednostkowych kosztorysu. Ma zatem charakter wynikowy i ...

jeżeli po zawarciu umowy doszło do zmian wysokości cen lub stawek ...

zwiększenia zakresu prac w stosunku do kosztorysu. Taka formuła wynagrodzenia urealnia jego wysokość w stosunku do ilości faktycznie wykonanych prac (zob ...

nakłady, według stawek przewidzianych w kosztorysie ofertowym, z tym że kwota ...

i cen jednostkowych wskazanych w kosztorysie ofertowym podlegających zmianom tylko w ...

faktycznie wykonanych robót w stosunku do pierwotnie przewidzianego, co jest charakterystyczne ...

Kontraktu oraz ograniczenie jego wysokości do kwoty odpowiadającej (...) % ceny ofertowej nie ...

ryzyko kontraktowe tylko w stosunku do wynagrodzenia ryczałtowego. Artykuł 632 § 2 ...

22 35 mogą mieć zastosowanie do umowy o roboty budowlane (zob ...

tytułu. Nie kwestionował także co do zasady - wobec niemożności skorzystania przez ...

stosowania klauzuli rebus sic stantibus do przywrócenia naruszonej równowagi na skutek ...

nadzwyczajnej zmiany stosunków w odniesieniu do zdarzeń gospodarczych w postaci gwałtownych ...

i nieprzewidywalnych w dacie przygotowania oferty i zawarcia Umowy wzrostu cen ...

że takie stanowisko odnoszące się do istotnej zmiany stosunków w rozumieniu ...

marży, którą założyły skarżące w ofercie - by na etapie konstruowania oferty nie mogły jej sformułować - z ...

przed tymi zmianami odpowiednio konstruując ofertę, a jeśli tego nie uczynił ...

stron, mogły się zabezpieczyć konstruując ofertę z zachowaniem należytej staranności, w ...

zasadami stojącymi u podstaw kalkulacji kosztorysu inwestorskiego. Ten pierwszy kierunek wykładni ...

przyczyn wyżej podniesionych - były niezbędne do dokonania takiej oceny. Zajęte przez ...

w latach (...) miał charakter niemożliwy do zaprognozowania na podstawie danych z ...

oceną skarżących, że kwestia konstrukcji oferty nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia ...

k.c. nie służy bowiem do łagodzenia skutków zwykłego ryzyka kontraktowego ...

wykonawca powinien był założyć w ofercie zasługują na uwzględnienie. Nie można ...

takim wymiarze, w którym dochodzi do przekroczenia tego ryzyka. Wyjaśniono także ...

Przede wszystkim nie ma podstaw do przyjęcia, że z ochrony przewidzianej ...

skutek poczynionych na etapie konstruowania oferty założeń poniosły objętą zwykłym ryzykiem ...

przez powódki na etapie konstruowania oferty nieznacznego zysku wyklucza realizację przesłanek ...