Zaloguj się Dla niezalogowanych – pokazuję tylko 1 sygnaturę (nie licząć dokumentów premium).
Zamów dostęp aby widzieć wszystkie sygnatury i przeglądać bez ograniczeń.

III CSKP 105/21 – Wyrok Sądu Najwyższego – 2021-11-18 49 fragmentów

2021-11-18

posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 18 listopada 2021 r., skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w [...] z dnia 29 kwietnia 2019 r., sygn. akt I AGa [...] uchyla ...

Zarządowi Dróg Wojewódzkich w [...] o zapłatę kwoty 1.490.488,56 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9 marca 2014 r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. tytułem różnicy między ryczałtową wartością wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane ...

szczegółowymi specyfikacjami technicznymi oraz harmonogramem rzeczowo - finansowym. Odbiór robót miał nastąpić w ciągu czternastu dni od daty zawiadomienia zamawiającego o osiągnięciu gotowości do odbioru. Za wykonanie robót strony ustaliły wynagrodzenie zgodnie ...

ich odbiorze (§ 11 ust. 1, 2, 3). Termin zapłaty faktury został określony na 30 dni od daty dostarczenia zamawiającemu dokumentów rozliczeniowych oraz spełnieniu przez wykonawcę wymogów z § 11 ust. 5 i ...

nieważności (§ 14). Strony uzgodniły także, że zamawiający będzie zobowiązany do zapłacenia wykonawcy kary umownej za odstąpienie od umowy z przyczyn, za które ponosi odpowiedzialność, w wysokości 10% wynagrodzenia określonego w § 7 ust. 1 umowy (§ 9 ust. 1 a). Wykonawca był uprawniony do odstąpienia od umowy, jeżeli zamawiający odmawiał bez uzasadnionej przyczyny odbioru robót lub podpisania protokołu odbioru (§ 10 ust. 2 pkt 2). W przypadku odstąpienia od umowy wykonawca miał obowiązek, przy udziale zamawiającego, sporządzić szczegółowy protokół inwentaryzacji robót w toku, według stanu na dzień odstąpienia, oraz zgłosić do odbioru roboty przerwane i zabezpieczające (§ 10 ust. 3 pkt 1, 4). W ...

Warunków Zamówienia (dalej: "SIWZ"), a następnie jedną z integralnych części umowy, w opisie sposobu obliczenia ceny oferty, wskazano, że zostanie ona wyliczona przez wykonawcę w oparciu o kosztorysy ofertowe metodą kalkulacji ...

uproszczonej, sporządzone na formularzach w oparciu o przedmiary robót zamieszczone w SIWZ. Wykonawca miał określić ceny jednostkowe brutto dla wszystkich pozycji wymienionych w kosztorysach, a wyliczona w oparciu o kosztorysy ofertowe cena brutto miała być przeniesiona wprost do formularza oferty i obejmować całkowity koszt wykonania przedmiotu zamówienia. Ceny jednostkowe określone przez wykonawcę w ofercie nie podlegały zmianie i waloryzacji w toku realizacji przedmiotu ...

obmiarowym rozliczanym zgodnie z obmiarem wykonanych przez wykonawcę robót czy też ryczałtowym, za który niezależnie od zmiany zakresu robot przysługuje wykonawcy kwota ryczałtowa podana w formularzu ofertowym, pozwany udzielił odpowiedzi, że ...

wyznaczył sobie termin usunięcia usterek stwierdzonych w załączniku nr 1 do protokołu. Pozwany odesłał otrzymany od powoda protokół, informując że wznowienie prac komisji odbiorowej nastąpi po spełnieniu warunków określonych w protokole z dnia 18 grudnia 2013 r. oraz otrzymaniu od wykonawcy rozliczenia końcowego kontraktu. W piśmie z dnia 6 lutego 2014 r. powód poinformował pozwanego ...

podpisania protokołu ich odbioru końcowego w terminie do dnia 2 czerwca 2014 r. z zagrożeniem odstąpienia od umowy na podstawie § 10 ust. 2 pkt 2. Pismem z dnia 4 czerwca 2014 r., które wpłynęło do pozwanego w tym samym dniu, powód odstąpił od umowy na podstawie § 10 ust. 2 pkt 2, z uwagi na odmowę odbioru robót i ...

czerwca 2014 r. powód sporządził jednostronny protokół inwentaryzacji robót w toku, według stanu na dzień odstąpienia od umowy (4 czerwca 2014 r.) na podstawie § 10 ust. 3 pkt 1 umowy. Stwierdził w ...

powództwo powoda przeciwko pozwanemu o zapłatę kwoty 100.000 zł, stanowiącej część kary umownej za odstąpienie od umowy o roboty budowlane. Wyrokiem z dnia 19 listopada 2015 r. Sąd Apelacyjny w (...) oddalił apelację powoda od powyższego wyroku uznając, że nie doszło do skutecznego odstąpienia wykonawcy od umowy. W następstwie skargi kasacyjnej powoda Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 22 marca 2017r ...

bez względu na zakres i wartość faktycznie wykonanych przez niego robót. Zaznaczył, że w następstwie odstąpienia powoda od umowy, każda ze stron we własnym zakresie dokonała rozliczenia w oparciu o obmiary robót, które się od siebie różnią. Pozwany określił wartość obmiarową robót na kwotę 114.510.992,64 zł i ...

2 stanowią jej integralna część, jednak § 9 ust. 2 rozdziału 2 SIWZ, który stanowi, że cena oferty zostanie wyliczona przez wykonawcę w oparciu o kosztorysy ofertowe - wbrew stanowisku Sądu Okręgowego - nie ...

kosztorysowe, a nie ryczałtowe wynagrodzenie. Zapis ten dotyczy bowiem tylko sposobu sporządzenia oferty i wyliczenia ceny. Istotna jest natomiast dalsza jego część w której wskazano, że cena oferty powinna obejmować całkowity koszt wykonania przedmiotu zamówienia i musi być podana w złotych polskich ...

im do przygotowania i merytorycznego uzasadnienia oferty, którą zamawiający musiał zweryfikować, między innymi pod kątem rażąco niskiej ceny. Obowiązek wykonania takich przedmiarów nie oznacza ustalenia wynagrodzenia jako zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów ...

rozpoznawanej sprawie - w następnej fazie przetargu i przy zawarciu umowy, kwota wybranej oferty staje się ceną (wynagrodzeniem), za jaką oferent zobowiązuje się wykonać przedmiot umowy. Do odmiennych wniosków nie prowadzi także ...

ust. 1 ust. 1). Obmiar robót był również niezbędny w sytuacji rozliczania się stron po odstąpieniu przez jedną z nich od umowy (§ 10 ust. 3). Wymóg dokonywania obmiarów robót nie był zatem podyktowany charakterem umówionego wynagrodzenia ...

wynagrodzenia w oparciu o stawki jednostkowe z oferty i ilość faktycznie wykonanych robót, z ustaleniem ceny ofertowej, jako górnej granicy wynagrodzenia. Strony wskazały jednak na ściśle określoną kwotę brutto, jako wynagrodzenie ...

postępowania w sprawie III CSK 148/16, i rozstrzygnięcie przez Sąd Najwyższy, czy powód skutecznie odstąpił od umowy. Gdyby umowa została rozwiązana - wywodził w pozwie powód - wówczas wynagrodzenie miałoby charakter obmiarowy, stosownie do § 10 umowy regulującego procedurę rozliczenia się stron w razie odstąpienia od umowy. Wynikało z niego, że na stronach spoczywał wówczas obowiązek sporządzenia szczegółowego protokołu inwentaryzacji robót w toku, według stanu na dzień odstąpienia. W razie odstąpienia od umowy z przyczyn, za które wykonawca nie ponosi odpowiedzialności, zamawiający zobowiązany był do rozliczenia się ...

tytułu nierozliczonych jeszcze kosztów budowy. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia nie rozważał problemu skuteczności odstąpienia przez powoda od umowy, gdyż przyjęcie kosztorysowego charakteru wynagrodzenia czyniło to zagadnienie bezprzedmiotowym. Odpowiedź na pytanie, czy powód skutecznie odstąpił od umowy, stała się jednak istotna wobec przyjęcia, że wynagrodzenie miało charakter ryczałtowy. Podejmując ten problem ...

udzielił na to pytanie odpowiedzi pozytywnej. Przyjął, że w dacie złożenia przez powoda oświadczenia o odstąpieniu od umowy (4 czerwca 2014 r.) pozwany bez uzasadnionej przyczyny pozostawał w co najmniej w 2 ...

w dokonaniu odbioru obiektu, co uprawniało powoda - zgodnie z § 10 ust. 2 punkt 2 - do odstąpienia od umowy. Identyczne stanowisko wyraził Sąd Apelacyjny w (...) w wyroku z dnia 17 kwietnia 2019 r ...

do istoty rozstrzygnięcia w tych sprawach, dotyczących żądania zapłaty kary umownej, której podstawą naliczenia było odstąpienie od umowy przez wykonawcę z winy zamawiającego. Oznacza to, że są one - zgodnie z art. 365 § 1 k.c. - wiążące w niniejszej sprawie. Niezależnie od powyższego Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko wyrażane w sprawach I AGa (...) i I AGa (...) o skuteczności odstąpienia przez powoda od umowy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego skuteczne odstąpienie przez powoda od umowy przesądza o bezzasadności powództwa. Skoro w związku z odstąpieniem od umowy pozwany powinien zapłacić wynagrodzenie będące różnicą pomiędzy wartością wszystkich obmierzonych robót, a tym co ...

przedmiocie wywodząc, że wykonawca powinien otrzymać taką część wynagrodzenia ryczałtowego, jaką część robót wykonał przed odstąpieniem od umowy z winy zamawiającego. Jeżeli wykonał wszystkie prace, przed złożeniem oświadczenia o odstąpieniu od umowy, powinien otrzymać całe wynagrodzenie ryczałtowe. Zdaniem Sądu Apelacyjnego argumentacja ta jest jednak sprzeczna nie ...

stycznia 2012 r. nie wynika, że powód, który wykonał wszystkie prace przed złożeniem oświadczenia o odstąpieniu od umowy, winien otrzymać całe wynagrodzenie ryczałtowe. Pozwany w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie ...

zważył, co następuje: Skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko powoda, że skutecznie odstąpił od umowy o roboty budowlane z przyczyn obciążających pozwanego, a uzgodnione przez strony wynagrodzenie ma charakter ...

poza te granice (art. 39813 § 1 k.p.c.). Poza kognicją Sądu Najwyższego jest także badanie prawidłowości orzeczeń zapadłych między stronami w innych sprawach, w tym dotyczących zapłaty kary umownej czy ...

odpowiedzi na skargę - nadużycie prawa podmiotowego. U podstaw oddalenia apelacji legło stwierdzenie, że wobec skutecznego odstąpienia od umowy, strony powinny rozliczyć się kosztorysowo, co przyznawał powód w pozwie odwołując się do konsekwencji ...

się do tego niekonsekwentna postawa samego powoda, który wytoczył dwa procesy o zapłatę wynagrodzenia po odstąpieniu od umowy, jeden oparty na założeniu, że strony powinny się w takiej sytuacji rozliczyć kosztorysowo, a ...

drugi, że powinny się rozliczyć ryczałtem. Wynikało to z braku pewności po stronie powoda, czy odstąpienie od umowy było skuteczne i według jakich zasad powinno być w takiej sytuacji naliczane wynagrodzenie (k. 6 - 7, k. 214). Mimo przesądzenia w innych sprawach toczących się między stronami, że odstąpienie powoda od umowy było skuteczne, zmodyfikował on następnie swoje stanowisko twierdząc, że także w takiej sytuacji strony ...

się jednak rozliczyć ryczałtem. W § 10 ust. 1 i 2 umowy strony przewidziały umowne uprawnienie odstąpienia od umowy (art. 395 § 1 k.c.), w tym dla wykonawcy w sytuacji, gdy zamawiający, bez ...

pkt 2). W § 10 ust. 3 umowy określiły jedynie spoczywające na nich obowiązki w przypadku odstąpienia od umowy (k. 35 - 41). Wykonawca przy udziale zamawiającego w terminie 10 dni od daty odstąpienia od umowy powinien: sporządzić szczegółowy protokół inwentaryzacji robót w toku, zabezpieczyć przerwane roboty na koszt tej strony, która spowodowała odstąpienie, sporządzić wykaz tych materiałów, konstrukcji lub urządzeń, które nie mogą być przez niego wykorzystane do realizacji innych robót nieobjętych umową, jeżeli odstąpienie od umowy nastąpiło z innych przyczyn niezależnych od niego, zgłosić do dokonania odbioru roboty przerwane oraz zabezpieczające, jeżeli odstąpienie od umowy nastąpiło z przyczyn, za które nie ponosi odpowiedzialności, oraz niezwłocznie, nie później niż w ...

zaplecza przez niego dostarczone lub wzniesione (§ 10 ust. 3 pkt 1 - 4). Zamawiający w razie odstąpienia od umowy z przyczyn, za które wykonawca nie odpowiada, zobowiązany był natomiast do: dokonania odbioru robót przerwanych oraz zapłaty wynagrodzenia za roboty, które zostały wykonane do dnia odstąpienia, odkupienia materiałów, konstrukcji lub urządzeń określonych w § 10 ust. 3 pkt 3 umowy, rozliczenia się ...

uzbrojeniem terenu budowy, chyba że wykonawca wyrazi zgodę na przejęcie tych obiektów i urządzeń, przejęcia od wykonawcy pod swój dozór terenu budowy (§ 10 ust. 3 pkt 5). W § 10 ust. 3 pkt 5 umowy strony nałożyły zatem na zamawiającego obowiązek - w przypadku odstąpienia od umowy z przyczyn za które wykonawca nie odpowiada - zapłaty przewidzianego umową wynagrodzenia za roboty, które zostały wykonane do dnia odstąpienia, co oznacza, że odstąpienie miało wywoływać skutek ex nunc, a nie ex tunc. Kluczowe jest zatem rozstrzygnięcie, czy powinno ...

przytoczonego w pozwie (k. 2-7), - z czego wnosi, że strony uzgodniły w nim po odstąpieniu od umowy kosztorysowy sposób rozliczenia. To bliżej nieumotywowane stanowisko nie zasługuje na podzielenie. To nie pogląd ...

strony i prawo materialne znajdujące zastosowanie w sprawie decyduje bowiem o sposobie rozliczenia stron po odstąpieniu od umowy. Ponadto powód miał prawo modyfikować argumentację prawną wspierającą jego stanowisko przytaczane na poparcie powództwa ...

ryczałtowy obejmując wszystkie koszty związane z wykonaniem robót ( § 7 ust. 2 umowy). Strony na wypadek odstąpienia przez wykonawcę od umowy z przyczyn obciążających zamawiającego przewidziały obowiązek zapłaty za roboty wykonane wynagrodzenia umownego, a zatem ...

charakteru należnego za ich wykonanie wynagrodzenia. Przewidując obowiązek zapłaty wynagrodzenia za roboty wykonane do daty odstąpienia od umowy strony przyjęły, że wywoła ono jedynie skutki ex nunc. Gdyby było inaczej przewidziałyby obowiązek ...

się do wysokości umówionego wynagrodzenia. Sam fakt wskazywania przez powoda na konieczność rozliczenia kosztorysowego po odstąpieniu od umowy i ustalenia przez strony w inwentaryzacjach wartości robót określonej w sposób kosztorysowy, również oceny ...

zmienia. Może jednak świadczyć o sposobie rozumienia przez strony umowy w zakresie zasad rozliczenia po odstąpieniu od umowy i być istotną przesłanką interpretacji umowy w tym zakresie. W tym jednak kontekście Sąd ...

Apelacyjny wykładni umowy nie dokonywał. Z wiążącej Sąd Najwyższy podstawy faktycznej zaskarżonego orzeczenia wynika, że odstąpienie od umowy nastąpiło z uwagi na bezzasadną odmowę przez pozwanego odbioru robót, co do których uzyskał decyzję o pozwoleniu na ich użytkowanie i które w dacie odstąpienia zostały wykonane w całości. Z treści § 10 ust. 3 umowy wynika natomiast, że odstąpienie od umowy miało mieć skutek ex nunc, a na pozwanym spoczywał obowiązek zapłaty wynagrodzenia za roboty wykonane do dnia odstąpienia. Do chwili odstąpienia od umowy podstawą rozliczeń za wykonane prace budowlane jest umowa. Skoro do odstąpienia od umowy doszło po wykonaniu wszystkich robót budowlanych, to mogło ono dotyczyć jedynie tych obowiązków stron, które miały być wykonane już po złożeniu oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Wniosek taki należy wyprowadzić zarówno z § 10 ust. 3 umowy, jak i z treści ...

art. 491 § 2 k.c., uregulowanie to może być bowiem pomocne do ustalenia zakresu umownego odstąpienia od umowy ze względu na charakter świadczenia obu stron wówczas, gdy zakresu tego strony nie określiły ...

świadczenia strony, która poparła w zwłokę z wykonaniem swojego zobowiązania, nie stała na przeszkodzie częściowemu odstąpieniu od umowy. Takie umowne uregulowanie przez strony skutków odstąpienia od umowy o roboty budowlane zostało w orzecznictwie Sądu Najwyższego zaaprobowane. W sytuacji, gdy odstąpienie od umowy odnosi się jedynie do tej jej części, która nie została wykonana, powodowi należne jest ...

budowlane w całości. Niewątpliwie żądanie zapłaty zarówno wynagrodzenia kosztorysowego, jak i ryczałtowego jest każdorazowo uzależnione od wykonania robót określonych w umowie. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono - zasługujące na podzielenie stanowisko - że ...

niepubl.). Jeżeli zatem wolą stron było, by za wykonanie robót powód otrzymał wynagrodzenie ryczałtowe, a odstąpienie od umowy, do którego doszło z przyczyn obciążających pozwanego, wywoływało skutki ex nunc, to powód ma ...

jednak w tym zakresie postanowień umowy łączącej strony, zakładając jak się wydaje, że oświadczenie o odstąpieniu od umowy spowodowało skutki ex tunc i nie dokonał ich wykładni uwzględniającej zgodny zamiar stron i cel zastrzeżenia przez nie zasad rozliczeń po odstąpieniu od umowy. Jedynie w przypadku, gdyby doszło do odstąpienia od umowy w całości ze skutkiem ex tunc, nie wywiera ona skutków prawnych, jej ustalenia nie ...

wysokości należnego wykonawcy świadczenia. Zastosowanie wówczas znajdzie art. 494 k.c. (a przy umownym prawie odstąpienia art. 395§ 2 k.c.), a strony powinny zwrócić sobie to, co uzyskały na podstawie ...

ryczałtową wartością wynagrodzenia, a wartością obmiarową przyjętą przez niego po inwentaryzacji robót mającą miejsce po odstąpieniu od umowy (117 053 926,79 zł - 115 563 438,23 zł). Kwota dochodzona przez powoda ...